Przegląd przepisów, norm i zasad prawidłowego oznakowania dróg ewakuacyjnych
Bezpieczeństwo pożarowe budynków i obiektów użyteczności publicznej opiera się na właściwym przygotowaniu dróg ewakuacyjnych i ich czytelnym oznakowaniu. Rozmieszczenie, wymiary i sposób montażu znaków ewakuacyjnych zostały szczegółowo określone w art. 4 ustawy o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. 2025.188 t.j.) oraz w Polskich Normach PN-EN ISO 7010 i PN-92/N-01256/02 oraz rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów.
Podstawy prawne oznakowania ewakuacyjnego
Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 1–7 ustawy o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. 2025.188 t.j.), właściciel, zarządca lub użytkownik budynku ma obowiązek zapewnić:
- spełnienie wymagań techniczno-budowlanych i instalacyjnych,
- wyposażenie obiektu w wymagane urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice,
- przeglądy techniczne i konserwację urządzeń przeciwpożarowych,
- bezpieczeństwo osobom przebywającym w budynku oraz możliwość ewakuacji,
- przygotowanie obiektu do prowadzenia akcji ratowniczej.
W praktyce oznacza to konieczność zastosowania czytelnych, trwałych i zgodnych z Polskimi Normami znaków ewakuacyjnych, które wskazują kierunek bezpiecznego opuszczenia budynku. Właściciel lub zarządca ponosi pełną odpowiedzialność za prawidłowe rozmieszczenie i utrzymanie tych oznaczeń w stanie zapewniającym ich stałą widoczność.
Kwalifikacje osób odpowiedzialnych za rozmieszczenie znaków
Zgodnie z art. 4 ust. 2–2b ustawy o ochronie przeciwpożarowej czynności z zakresu ochrony ppoż., w tym opracowanie planu ewakuacji i rozmieszczenie znaków, mogą wykonywać wyłącznie osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje, m.in. tytuł inżyniera pożarnictwa, magistra inżyniera pożarnictwa lub inspektora ochrony przeciwpożarowej.
Zasady rozmieszczania znaków ewakuacyjnych
Podstawową zasadą projektowania oznakowania ewakuacyjnego jest zapewnienie ciągłej widoczności kierunku ewakuacji z każdego miejsca w budynku. Zgodnie z normą PN-EN ISO 7010 oraz rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków każdy punkt drogi ewakuacyjnej, w którym może powstać wątpliwość co do dalszego kierunku ruchu, musi być oznakowany odpowiednim piktogramem.
Widoczność i logika prowadzenia ewakuacji
Znaki ewakuacyjne muszą wskazywać najkrótszą i najbezpieczniejszą drogę do wyjścia ewakuacyjnego głównego lub do strefy bezpiecznej, a ich rozmieszczenie powinno być zgodne z planem ewakuacji zatwierdzonym przez rzeczoznawcę ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych.
Miejsca, w których są wymagane znaki ewakuacyjne
Zgodnie z przepisami i Polskimi Normami oznakowanie ewakuacyjne musi być stosowane w:
- korytarzach i na drogach ewakuacyjnych,
- przy wyjściach ewakuacyjnych i awaryjnych,
- w pomieszczeniach wymagających co najmniej dwóch wyjść,
- przy sprzęcie ewakuacyjnym (np. drabinach, rękawach ewakuacyjnych, pojemnikach z maskami ucieczkowymi),
- w miejscach zbiórki do ewakuacji,
- przy lokalizacji kluczy do wyjść ewakuacyjnych.
Zasady umieszczania znaków względem źródeł światła
Znaki ewakuacyjne zgodnie z PN-N-01256/02 muszą być rozmieszczane w taki sposób, aby zachowały odpowiednią luminancję. Oznacza to, że powinny znajdować się blisko źródeł światła, najlepiej naprzeciwko opraw oświetleniowych, przy unikaniu bocznego oświetlenia, które może powodować refleksy i utrudniać odczytanie piktogramu.
Wymiary i parametry znaków ewakuacyjnych
Dobór wielkości tablic w zależności od odległości widzenia
Norma PN-92/N-01256/02 określa zależność wymiarów znaków od odległości, z której powinny być widoczne. Dla przykładu:
- przy odległości widzenia do 20 m – szerokość znaku min. 200 mm,
- przy odległości 20–30 m – 300 mm,
- przy odległości 30–40 m – 400 mm.
Wielkość znaku można również obliczyć ze wzoru:
h = D / Z,
gdzie:
- h – wysokość mniejszego wymiaru znaku,
- D – zakładana odległość widzenia,
- Z – współczynnik odległości (100 dla znaków oświetlanych od przodu, 200 dla znaków podświetlanych od tyłu).
Zależność ta jest stosowana pomocniczo zgodnie z wytycznymi PN-N-01256-02
Wysokość montażu znaków ewakuacyjnych
Znak ewakuacyjny powinien znajdować się:
- na wysokości 150–160 cm od podłoża dla znaków montowanych na ścianach,
- co najmniej 200 cm nad powierzchnią drogi ewakuacyjnej dla znaków zawieszanych nad przejściami.
Taka wysokość odpowiada naturalnej linii wzroku osoby dorosłej i zapewnia czytelność nawet przy dużym zagęszczeniu ruchu.
Podświetlane znaki ewakuacyjne
Funkcja oświetlenia awaryjnego
Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, w obiektach, w których stosowane jest oświetlenie sztuczne, należy zapewnić awaryjne oświetlenie ewakuacyjne. Powinno ono automatycznie włączać się w razie zaniku zasilania głównego, umożliwiając odczytanie znaków oraz bezpieczne poruszanie się po drodze ewakuacyjnej. W budynkach bez oświetlenia awaryjnego wymagane są znaki fotoluminescencyjne.
Rodzaje podświetlenia znaków
Podświetlenie może być realizowane:
- od strony powierzchni czołowej,
- od tyłu (światło przechodzące). Wówczas dopuszcza się zastosowanie znaku o połowę mniejszych wymiarów niż przy oświetleniu przednim.
Znaki podświetlane muszą mieć identyczną grafikę jak znaki niepodświetlane, zgodnie z normą PN-EN ISO 7010.
Podłoża i materiały wykonania znaków ewakuacyjnych
Wymagania trwałości i odporności ogniowej
Materiały, z których wykonane są znaki ewakuacyjne, muszą spełniać wymagania niepalności i odporności na czynniki zewnętrzne. Do najczęściej stosowanych należą:
- płyty sztywne fotoluminescencyjne (PS),
- folie samoprzylepne fotoluminescencyjne (FS),
- aluminium (A) lub stal ocynkowana (S),
- płyty PCV o obniżonej palności.
Zastosowanie materiałów fotoluminescencyjnych pozwala utrzymać widoczność znaków także w warunkach całkowitego zaniku zasilania, co stanowi wymóg w obiektach o dużym natężeniu ruchu publicznego.
Normy i standardy stosowania znaków ewakuacyjnych
W Polsce obowiązują równolegle dwie normy:
- PN-92/N-01256-02 – tzw. „stara norma”, dopuszczająca tradycyjne piktogramy,
- PN-EN ISO 7010 – „nowa norma europejska”, ujednolicająca wzory graficzne w krajach UE.
Obie normy mogą być stosowane równolegle, jednak przy nowych inwestycjach zaleca się stosowanie symboli zgodnych z ISO 7010.
Znaki ewakuacyjne – najważniejsze informacje w skrócie
Prawidłowe rozmieszczenie i utrzymanie znaków ewakuacyjnych to nie tylko obowiązek wynikający z przepisów, ale przede wszystkim element zarządzania bezpieczeństwem w obiektach budowlanych. Zgodnie z art. 4 ustawy o ochronie przeciwpożarowej właściciel obiektu odpowiada za stworzenie warunków umożliwiających bezpieczną ewakuację wszystkich osób przebywających w budynku.
FAQ – najczęściej zadawane pytania o znaki ewakuacyjne
Za rozmieszczenie i utrzymanie znaków ewakuacyjnych odpowiada właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu zgodnie z art. 4 ustawy o ochronie przeciwpożarowej. Mogą oni powierzyć to zadanie osobom posiadającym kwalifikacje z zakresu ochrony ppoż.
Wielkość znaku zależy od odległości widzenia. Im większa odległość, tym większy znak – np. 200 mm dla 20 m, 300 mm dla 30 m. Wzór obliczeniowy to h = D / Z, zgodnie z PN-92/N-01256/02.
Znaki na ścianach montuje się na wysokości 150–160 cm, a nad przejściami powyżej 200 cm. Powinny być ustawione prostopadle do kierunku ruchu i widoczne z każdego miejsca drogi ewakuacyjnej.
