Miejsce parkingowe dla niepełnosprawnych jest dziś nieodłącznym elementem architektury miejskiej oraz nowoczesnych osiedli, biurowców i obiektów użyteczności publicznej. To rozwiązanie, które – choć reguluje je prawo – w praktyce jest miernikiem dojrzałości społecznej, empatii i świadomości dostępności w przestrzeni publicznej.
Miejsce dla niepełnosprawnych - prosta definicja
Miejsce parkingowe dla niepełnosprawnych, zwane potocznie „kopertą”, to specjalnie wyznaczone stanowisko postojowe – szersze, odpowiednio oznakowane i zlokalizowane możliwie najbliżej wejść do budynków. Jego głównym celem jest zapewnienie osobom z trwałą lub czasową niepełnosprawnością swobodnego dostępu do budynków, usług, komunikacji miejskiej, bez konieczności pokonywania zbędnych barier architektonicznych.
Przepisy wyraźnie określają nie tylko wygląd i wymiary takiego miejsca, lecz także warunki, które musi spełniać cały ciąg komunikacyjny (np. obniżone krawężniki, pochylnie, wyznaczone ścieżki). W 2024 roku przepisy unijne dodatkowo ujednoliciły standardy oraz karty parkingowe – umożliwiając swobodne korzystanie z „kopert” w całej Unii Europejskiej, na podstawie tej samej karty parkingowej.
Miejsce parkingowe dla niepełnosprawnych - przepisy
Podstawowym aktem prawnym regulującym miejsce parkingowe dla niepełnosprawnych w Polsce jest:
- Ustawa Prawo o ruchu drogowym z 1997 r. (art. 8)
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r.
- Rozporządzenie w sprawie znaków i sygnałów drogowych z 2003 r.
Od kwietnia 2024 r. w UE obowiązuje również Europejska Karta Parkingowa dla Osób z Niepełnosprawnościami, uznawana w każdym kraju członkowskim. W praktyce oznacza to ujednolicenie nie tylko wyglądu dokumentu, ale również uprawnień i ulg dla posiadaczy karty na terenie całej Unii.
W najnowszej nowelizacji rozporządzenia w 2024 roku jasno określono wymagania dot. wymiarów miejsc postojowych, oznakowania, liczby miejsc oraz obowiązków administratorów parkingów i zarządców nieruchomości.
Minimalne wymiary miejsc dla niepełnosprawnych w zależności od umiejscowienia
- szerokość 3.6 m i długość 5 m - klasyczny układ równoległy
- szerokość 3.6 m i długość 6 m – w przypadku miejsc usytuowanych wzdłuż jezdni
- szerokość 3.6 m i długość 9 m – specjalne koperty dla busów przystosowanych do przewodu osób niepełnosprawnych z podnośnikiem
Ponadto wokół miejsca powinna znajdować się dodatkowa przestrzeń manewrowa, szczególnie po stronie kierowcy - osoba na wózku musi móc wygodnie się wydostać.
W garażach i parkingach wielopoziomowych przewiduje się szerszą strefę manewrową - minimum 1,2 m dodatkowej przestrzeni z boku pojazdu.
Ponadto miejsce parkingowe dla niepełnosprawnych powinno być usytuowane jak najbliżej wejścia do budynku, rampy czy windy. Rekomenduje się, aby dojście do obiektu było bezkolizyjne, pozbawione schodów oraz innych barier architektonicznych – niedozwolone jest sytuowanie koperty w trudno dostępnych, odległych zakamarkach parkingu.
Oznakowanie miejsc parkingowych dla niepełnosprawnych – wymagania
Do prawidłowego wykonania oznakowania dla miejsc dla niepełnosprawnych niezbędne jest umieszczenie zarówno znaków pionowych jak i wykonanie odpowiednich oznaczeń poziomych takich jak "niebieska koperta". Dopiero połączenie tych dwóch elementów stanowi pełne oznakowanie zgodne z aktualnym rozporządzeniem. Oznakowanie „koperty” musi być jednoznaczne i widoczne zarówno dla kierowców, jak i służb kontrolujących. Wyróżniamy dwa typy oznakowania pinowego:
- Znak D-18a z tabliczką T-29 wraz z zastosowanie oznakowania poziomego P-20 + P-24
- lub
- opcjonalnie znak D-18 z tabliczką T-29 w przypadku wyboru oznaczeń poziomych P-18 + P-24.
Oznakowanie powinno być regularnie odnawiane. Brak jednego z elementów (np. wyblakły symbol) może skutkować podważeniem legalności miejsca, a nawet mandatem za parkowanie na zwykłym miejscu, jeśli kontrolujący nie uzna „koperty”.
Znaki drogowe dla miejsca dla niepełnosprawnych
Znak informujący o miejscu zastrzeżonym dla określonego rodzaju uprawnionych pojazdów. Umieszczona pod znakiem tabliczka informuje nas o konkretnym przeznaczeniu miejsca. Stosujemy go w celu wyeliminowania możliwości parkowania innych pojazdów niż wymienionych na tabliczce poniżej. Pozioma koperta pod znakiem, wyznacza nam miejsce, przeznaczone dla konkretnych pojazdów, a o jego dokładnym przeznaczeniu informuje tabliczka zastosowana poniżej.
Zastosowana pod znakiem informującym o miejscu zastrzeżonym tabliczka T29 zawiadamia nas o miejscach przeznaczonych dla pojazdów przewożących lub kierowanych przez osobę niepełnosprawne mające problemy z poruszaniem się i uprawnionom zgodnie z przepisami do korzystania z takiego miejsca.
Oznakowanie poziome miejsca dla niepełnosprawnych
Oznakowanie poziome powinno być wykonane z użyciem farb drogowych posiadające odpowiednie aprobaty wydane przez IBDiM dopuszczające do ich stosowania na drogach. Zastosowanie odpowednich farb gwarantuje wysoką trwałość wykonananego oznakowania. Gwarantuje też, że wymalowana powierzchnia ma odpowiednią chropowatość, nie czyniąc nawierzchni śliską.
Znak P-20 potocznie zwany kopertą, to znak poziomy stosowany do oznaczenia stanowiska postojowego zastrzeżonego dla określonego rodzaju pojazdów. W przypadku miejsc dla niepełnosprawnych tło koperty idąc za aktualnymi przepisami powinno mieć kolor niebieski. Na powierzchni koperty dla osób niepełnosprawnych należy obligatoryjnie umieścić symbol p-24.
Znak P-18
Stosowany w celu wyznaczenia miejsc postojowych na części jezdni i chodnika oraz wydzielonych parkingach bez ustalonych konstrukcyjnie stanowisk. W przypadku wykorzystania go do oznakowania miejsc dla niepełnosprawnych obowiązkowo tło w kolorze niebieskim z naniesionym symbolem P-24
Symbol P-24
Element niezbędnego oznakowania poziomego, podobnie jak tabliczka T-29 informuje nas o miejscach przeznaczonych na potrzeby osób niepełnosprawnych do łączenia ze znakiem p-20 lub p-18.
Miejsce dla niepełnosprawnych – jak wykonać?
Najprostszym rozwiązaniem jest powierzenie tej czynności profesjonalistom. Jeżeli nie wiemy jak się do tego zabrać oni zrobią wszystko za nas. Nie zapomną o wybraniu odpowiedniej farby, która posiada odpowiednie aprobaty dopuszczające do stosowania na drogach. Wykorzystanie wysokociśnieniowych drogowych agregatów malarskich przyczyni się do zwiększenia żywotności i estetycznego wymalowania powierzchni. Ekipy posiadające odpowiednie doświadczenie i narzędzia osadzą odpowiednio słupki, zabetonowując je celem zakotwienia i nie zapomną o zachowaniu odpowiednich wymaganych przepisami odległości i zachowaniu minimalnych wysokości.
W przypadku samodzielnego wykonywania miejsc, należy brać pod uwagę wszystkie wytyczne odnośnie miejsc oraz zadbać o użycie odpowiednich materiałów, takich jak, certyfikowanych znaków drogowych i farb z odpowiednimi atestami.
Minimalna liczba miejsc przeznaczona na parkingi dla niepełnosprawnych
Zgodnie z przepisami budowlanymi i rozporządzeniem Ministra Infrastruktury, każda nowo budowana lub modernizowana przestrzeń parkingowa musi uwzględniać minimalny procent miejsc dla osób z niepełnosprawnościami:
| Całkowita liczba miejsc parkingowych | Minimalna liczba miejsc dla niepełnosprawnych |
|---|---|
| 6 – 15 | 1 miejsce |
| 16 – 40 | 2 miejsca |
| 41 – 100 | 3 miejsca |
| powyżej 100 | 4% wszystkich miejsc (zaokrąglone w górę) |
Kto może korzystać z miejsc dla niepełnosprawnych? - uprawnienia i karta parkingowa
Prawo do korzystania z miejsc parkingowych dla niepełnosprawnych przysługuje wyłącznie osobom, które posiadają ważną kartę parkingową. Kartę wydaje powiatowy lub miejski zespół ds. orzekania o niepełnosprawności na wniosek osoby z ograniczoną sprawnością ruchową (lub jej opiekuna prawnego).
Od kwietnia 2024 r. wprowadzono Europejską Kartę Parkingową – jednolitą dla wszystkich krajów UE, docelowo również w wersji cyfrowej (aplikacja mobilna, NFC). Dotychczasowe polskie karty zachowują ważność do końca okresu, na jaki zostały wydane (maksymalnie 5 lat dla osoby fizycznej, 3 lata dla placówek).
Uwaga: karta uprawnia nie tylko kierowcę, ale także opiekuna przewożącego osobę niepełnosprawną – pod warunkiem, że osoba uprawniona jest obecna w pojeździe.
Zasady korzystania z miejsc parkingowych
Parkowanie na miejscu dla niepełnosprawnych bez posiadania ważnej karty parkingowej jest wykroczeniem drogowym, zagrożonym wysokim mandatem i punktami karnymi. Karta parkingowa powinna być umieszczona w widocznym miejscu za przednią szybą pojazdu. W przypadku przewożenia osoby uprawnionej, musi ona fizycznie znajdować się w pojeździe podczas parkowania.
Nie wolno zostawiać karty parkingowej w aucie „na stałe” – karty są imienne i przypisane do konkretnej osoby, nie pojazdu! Nadużycia (pożyczanie karty, parkowanie przez zdrowych członków rodziny) traktowane są jako wykroczenie i mogą skutkować odebraniem uprawnień oraz surowymi karami.
Osoby posiadające kartę mogą w wielu miejscach parkować za darmo (np. w płatnych strefach miejskich), a także są zwolnione z części ograniczeń dotyczących stref zakazu zatrzymywania się, jeśli nie blokują ruchu. Prawo do korzystania z „koperty” nie zwalnia jednak z obowiązku stosowania się do znaków zakazu wjazdu (za wyjątkiem przypadków ściśle przewidzianych w ustawie).
Mandaty, kary i egzekwowanie prawa
Egzekwowanie prawa dotyczącego miejsc parkingowych dla niepełnosprawnych w Polsce jest coraz skuteczniejsze, choć wciąż bywa problematyczne. Zgodnie z taryfikatorem mandatów z 2024 roku:
- Mandat za nieuprawnione zajęcie miejsca „koperta”: 500 zł i 5 punktów karnych
- Za podszywanie się pod osobę niepełnosprawną (np. użycie cudzej karty): mandat 800 zł i 8 punktów karnych, często także odholowanie pojazdu na koszt właściciela
- Dodatkowe koszty: opłaty za odholowanie, przechowanie pojazdu, grzywny sądowe w razie powtarzających się naruszeń
Kontrole przeprowadzają nie tylko policja i straż miejska, ale również uprawnieni administratorzy parkingów (np. w galeriach handlowych). Raporty wskazują, że aż 1/3 miejsc parkingowych dla niepełnosprawnych bywa zajmowana przez osoby nieuprawnione, co rodzi istotny problem społeczny.
Miejsce dla niepełnosprawnych – czy koperta musi mieć kolor niebieski?
Aktualne przepisy jednoznacznie stwierdzają, że oznaczenie P-24 musi być umieszczone na nawierzchni barwy niebieskiej, niezależnie czy stosowane jest łącznie ze znakiem P-20 czy P-18. Nie ma przewidzianych żadnych wyjątków od tej reguły, dlatego też, jeżeli chcemy żeby oznakowanie było wykonane zgodnie z literą prawa nie zapominajmy o tym.
Oznakowanie pionowe a poziome – czy zawsze konieczne?
Przepisy dopuszczają samodzielnie usytuowanie oznakowanie poziomego bez umieszczania znaków pionowych w pewnych sytuacjach. Jednakże całkowicie wykluczają umieszczenie jedynie znaku pionowego bez odpowiedniego oznakowania poziomego.
Miejsce dla niepełnosprawnych – gdzie wnioskować?
W celu wyznaczenia miejsca parkingowego dla osoby niepełnosprawnej należy zwrócić Siudo organu zarządzającego danym miejscem jak, Wydział infrastruktury Dzielnicy, Gminy lub zarządu Dróg Miejskich. Należy wypełnić wniosek o wyznaczenie miejsca proponując lokalizację nie utrudniającą ruchu pozostałym pojazdom (szkic z narysowanym miejscem może być pomocny ). Wniosek składamy wraz z odpowiednim uzasadnieniem i dokumentami uprawniającymi do korzystania z miejsc dla niepełnosprawnych. W przypadku osiedli mieszkaniowych w większości przypadków wniosek taki należy złożyć do zarządcy lub spółdzielni administrującej danym terenem.
